Американските претседателски избори претставуваат сложен и повеќефазен политички процес кој се одвива на секои четири години, кога се избира претседател на Соединетите Американски Држави. Овој настан, кој се одржува во ноември, привлекува големо внимание, како во САД, така и на меѓународната сцена, поради неговото влијание врз глобалните политики. Во изборната трка не се избираат само претседател и потпретседател, туку и членови на Конгресот, што дополнително ја нагласува важноста на овие избори за иднината на американската демократија и политика. Годинава ќе се одржи на 5 ноември, а во трка за претседател на САД се Доналд Трамп и Камала Харис.
Претседателските избори се важен дел од политичкиот живот во САД и имаат длабоки корени во американската историја. Првите претседателски избори беа одржани во 1788 година, а оттогаш изборите еволуираа и се прилагодуваа на промените во општеството, економијата и технологијата.
Клучни датуми и изборен систем
Изборите се одржуваат во првиот вторник по првиот понеделник во ноември, а овој датум не е значително променет од 1845 година, кога е донесен закон за единствени национални избори. Причината за изборот на вторник за изборен ден лежи во аграрната природа на тогашното општество. На земјоделците, кои тогаш го сочинуваа мнозинството од работната сила, им требаше време да ја завршат работата на фармата пред да излезат на гласање. Исто така, 1 ноември се сметаше за несреќен датум поради Денот на сите светци.
На избори граѓаните не го избираат директно претседателот; наместо тоа, тие гласаат за електорите кои го сочинуваат избирачкиот колеџ. Овој колеџ се состои од 538 членови, а за победа потребно е да се освојат најмалку 270 гласови. Во повеќето држави се користи систем за победник, што значи дека кандидатот кој ќе освои мнозинство гласови во една држава ги добива сите нејзини електорски гласови. Овој метод доведува до ситуации кога кандидатот може да ја освои претседателската позиција дури и без да освои мнозинство од гласовите на избирачите на национално ниво, што предизвика бројни дебати за правичноста и ефикасноста на овој систем.
Квалификации на кандидати
Според Уставот на Соединетите Американски Држави, кандидатите за претседател мора да исполнуваат одредени услови: тие да се американски државјани родени во САД, да имаат најмалку 35 години и да биле жители на САД најмалку 14 години. Овие услови важат и за потпретседателот. Овие правила се дизајнирани да гарантираат дека лидерот на земјата е некој кој има длабоко разбирање за американските вредности и системи.
Историски контекст и еволуција на правилата
Првите правила за избор на претседател беа утврдени во Уставот, а со текот на времето тие беа развиени со цел да се прилагодат на промените во општеството и потребите на граѓаните. Во раните денови, изборите често се потпираа на локалните елити и лидери, додека сега тие се отворени за пошироката јавност. Со воведувањето на директното гласање во 19 век, на граѓаните им беше дадена поголема моќ во изборниот процес, што доведе до зголемено учество и вклучување на различни групи, вклучувајќи ги жените и малцинствата.
Фази на изборниот процес
Изборниот процес може да се подели во неколку клучни фази:
- Предизборна кампања
Предизборната кампања може да започне повеќе од една година пред официјалните избори. Во овој период, потенцијалните кандидати ги започнуваат своите кампањи, собираат средства и се обидуваат да добијат поддршка во нивните политички партии. Оваа фаза вклучува јавни настапи, дебати, интервјуа и медиумски кампањи кои имаат за цел да ги запознаат кандидатите пред гласачите.
Организацијата на кампањата е клучна за успехот на кандидатот. Тимовите се состојат од експерти за стратегија, комуникации, прибирање финансиски средства, истражување и анализа на податоци. Кандидатите се советуваат да развијат јасна стратегија за да се фокусираат на клучните прашања што ги интересираат гласачите и да користат различни канали за комуникација, вклучувајќи ги социјалните медиуми, телевизијата, радиото и локалните настани.
Медиумите играат значајна улога во обликувањето на перцепцијата на кандидатите. Во денешно време, присуството на социјалните мрежи може да има огромно влијание врз популарноста на кандидатот. Вирусни објави и видеа често може да го сменат текот на кампањата, а кандидатите се соочуваат со предизвици со дезинформации и лажни вести кои можат да влијаат на јавното мислење.
- Внатрешни избори
Внатрешните партиски избори, познати како прелиминарни и пратенички групи, се клучен дел од процесот. Овие избори обично се одржуваат во секоја од 50-те држави, како и во округот Колумбија. Во оваа фаза партиите избираат свој кандидат за претседател. Прелиминарните избори можат да бидат отворени или затворени: отворените им овозможуваат на сите гласачи, без разлика на партиската припадност, да учествуваат, додека затворените бараат гласачите да бидат регистрирани членови на одредена партија.
Постојат неколку видови на внатрепартиски избори во САД, вклучувајќи прелиминарни избори, пратенички групи и суперделегатски системи. Прелиминарните избори се најчестиот облик, каде гласачите излегуваат на гласање и гласаат за својот фаворит. Пратеничките групи се помалку формални и бараат повисоко ниво на ангажираност на гласачите, бидејќи тие се собираат и разговараат за кандидатите пред да се одржи гласањето.
- Национални конвенции
По завршувањето на внатрепартиските избори, секоја партија одржува национална конвенција во текот на летото. На овие конвенции делегатите избираат партиски кандидат за претседател и најчесто врз основа на резултатите од претходните избори се знае кој ќе биде избран. Конвенциите, исто така, избираат кандидат за потпретседател и усвојуваат партиска платформа која ги дефинира политичките приоритети на партијата.
За време на конвенцијата, делегатите ги претставуваат своите партии и гласаат за кандидатот кој освоил најмногу гласови на внатрепартиските избори. Меѓутоа, ако ниту еден кандидат не го освои потребното мнозинство, конвенцијата може да стане отворена, што значи дека делегатите можат да гласаат за друг кандидат, што ќе доведе до неизвесност и битка за номинација.
- Општи избори
Општите избори се одржуваат во првиот вторник по првиот понеделник во ноември, кога гласачите се соочуваат со избор меѓу кандидати од различни партии. Во оваа фаза, кандидатите водат интензивни кампањи за да ја добијат поддршката од гласачите. Во текот на оваа кампања, фокусот често се става на клучни теми како што се економијата, здравството, образованието и националната безбедност.
Дебатите меѓу кандидатите се клучни моменти на општите избори. Овие дебати им даваат на гласачите можност да ги слушнат позициите на кандидатите за важни прашања, како и да ги споредат нивните пристапи. Првите телевизиски дебати во 1960 година меѓу Џон Ф.
- Изборен колеџ
По општите избори, избирачкиот колеџ се состанува за да гласа за претседател. Ова обично се случува во декември, кога избирачите гласаат според резултатите од нивните држави. Иако не се законски обврзани да гласаат според резултатите, повеќето избирачи го прават тоа, со што ја потврдуваат волјата на гласачите. Процесот завршува во јануари, кога е инаугуриран новиот претседател.
Иако Изборниот колеџ беше дизајниран да обезбеди рамнотежа помеѓу интересите на големите и малите држави, неговата функционалност често беше критикувана. На пример, на изборите во 2000 и 2016 година, кандидатите го освоија изборниот колеџ и покрај тоа што го изгубија народниот глас. Овие ситуации отвораат прашања за тоа дали системот треба да се реформира за да ја одрази волјата на граѓаните во поголема мера.
Предизвици и критики
И покрај фактот што американскиот изборен систем е признат како една од најстарите демократии во светот, тој се соочува со бројни критики и предизвици. Еден од главните проблеми е слабиот одѕив на гласачите, кој на последните избори често беше под 60%. Многумина веруваат дека причините за слабиот одѕив се сложени и вклучуваат чувство на беспомошност, недостаток на информации за кандидатите или едноставно незаинтересираност за политичкиот процес.
Прашањето за пристап до гласање стана една од најважните теми на современите избори. Воведени се многу закони и прописи за полесно или потешко гласањето, особено за малцинските групи. Има извештаи за различни форми на дискриминација и пречки поставени пред одредени групи гласачи, што доведува до протести и барања за реформи.
Со развојот на технологијата се промени и изборниот процес. Интернетот и социјалните медиуми им овозможија на кандидатите да допрат до поширока публика, но создадоа и нови предизвици поврзани со дезинформации и лажни вести. На последните избори влијанието на социјалните мрежи врз формирањето на јавното мислење беше предмет на интензивни истражувања и анализи.
Многу аналитичари и активисти бараат реформи кои би можеле да вклучат воведување на национален изборен празник, подобрување на пристапот до избирачките места, намалување на комплицираните гласачки регистри и користење на нови технологии за да се направи гласањето побезбедно и потранспарентно. Овие реформи би можеле да помогнат да се зголеми излезноста и да се обезбеди пофер изборен процес.
Инаку, ТВ21 ја продолжува традицијата, па така утре го следиме исходот од американските избори.
Повеќе прочитајте ТУКА