Институтот за геополитика, економија и безбедност (IGES) беше домаќин во Сараево на поранешниот македонски претседател, Стево Пендаровски, кој одржа предавање и беше главен гостин на дијалогот со членовите и пријателите на IGES насловен како „Нова геополитичка парадигма: Местото на Балканот во Европа што се менува“.
Пендаровски направи краток осврт на политичкиот систем на поранешна Југославија, со цел да направи академска споредба на политичката култура на југословенскиот и денешниот систем.
Неговиот осврт во овој контекст не ги споредуваше системите во квалитативна смисла, туку обезбеди основа за продолжување на неговата презентација во која ги објасни клучните геополитички промени на Балканот од времето на распаѓањето на поранешна Југославија до модерната ера.
Како што истакна, клучниот геополитички момент што ја менува Европа, а со тоа и Балканот, е крајот на ерата на биполарниот свет што траеше од 1949 до 1991 година и влегувањето во таканаречениот униполарен момент. Ова беше предуслов, според Пендаровски, за создавање на 7 независни држави во поранешна Југославија во следните години. Следниот важен геополитички момент беше во 1999 година кога, како што истакна, НАТО ја бомбардираше тогашната Сојузна Република Југославија (Србија и Црна Гора) поради ситуацијата во Косово.
„Секој во регионот го доживеа тоа бомбардирање различно, од одобрување до противење“, рече Пендаровски.
Тој објасни дека регионот потоа почнал да се интегрира во НАТО и Европската Унија, почнувајќи од Словенија, која станала членка на двата система во 2004 година, што исто така го отворило патот за интеграција на други земји што произлегле од распадот на Југославија.
Според него, Америка била поинтензивно присутна во регионот до 11 септември 2001 година, по што постепено почнала да се повлекува и да ги препушта политичките и безбедносните процеси на Европската Унија, која со своите 27 членки има посложен систем на донесување одлуки и затоа е побавна.
„Бидејќи бевме претежно оставени на домашните економски и политички елити, а немавме никакво демократско искуство, започна забавувањето на евроатлантската интеграција“, објасни Пендаровски, додавајќи:
„Треба да се знае дека никој не го сменил името на својата земја за да стане членка на меѓународна организација, како што направи Македонија кога се приклучи на НАТО. Ова ја направи Македонија побезбедна земја“.
Главниот гостин на конференцијата, исто така, рече дека руската инвазија на Украина во 2022 година е исто така многу значаен геополитички момент, ако не и поважен од самиот пад на комунизмот, бидејќи имаше големо влијание врз свеста во Европа дека такви промени не се направени дури ни со падот на комунизмот.
„Доаѓањето на претседателот Трамп на власт во вториот мандат носи и промени во геополитиката“, смета Пендаровски.
„Автократите во регионот и Европа го поддржуваат Трамп затоа што мислат дека суверените треба да ги контролираат државите. Сепак, во историјата е познато дека ниедна држава што се затворила не станала голема или не можела да прерасне во империја. Затоа изолацијата не е добра“, рече тој.
Пендаровски, исто така, рече дека најавата дека Албанија и Црна Гора ќе се приклучат кон Европската Унија до крајот на деценијата е многу важна.
„Би сакал мојата земја да биде во таа група, но за жал, засега, како што стојат работите, владата во Скопје не размислува во таа насока“, нагласи Пендаровски.